“Vroeger heette mijn vak creatief therapeut, tegenwoordig heeft het de naam van vaktherapeut beeldend. Het is een ervaringsgerichte therapie. Door aan de slag te gaan met beeldende middelen zoals tekenen, boetseren, schilderen leg je contact met de patiënt en probeer je een veranderingsproces in gang te zetten. Vanuit de ervaring, met handen en verbeelding.”

Wensbeelden

De opleiding zette Robin meteen aan het denken. Naast therapeut in de GGZ, was hij ook supervisor die trajecten beoordeelde en zijn mening daarover gaf. “Ik kwam tot de ontdekking dat ik eigenlijk was opgeleid in een redelijk hiërarchisch aangestuurde instelling. Daar werd ik me toen van bewust. Ik ben kleibeeldjes gaan maken. Een soort beeldende therapie voor mezelf. Eén beeld staat symbool voor iemand die aan het zeulen is, betrokken en plichtsgetrouw naar zijn cliënten. Zoals ik gewend was om het werk te doen. De Zeulerd. Het andere beeldje is De danser. Het wensbeeld voor hoe ik mijn werk zou willen doen. Iemand die lichter in het leven staat, zich handiger weet te manoeuvreren naar en tussen situaties. Het was voor mij de doorslag om op zoek te gaan naar een werkhouding die ik met meer bewustzijn kon innemen. Hoe sta ik in mijn werk en wat kan ik meer dan alleen mijn werk uitvoeren? Mag ik daar ook iets van vinden? Daar invloed op uitoefenen? Dat vond ik bij Begeleidingskunde.”

Aanvankelijk was er draagvlak dat een beeldend therapeut zich ging bezighouden met de organisatie. Maar toen brak er voor de GGZ een onrustige tijd aan met een crisis tot gevolg. Robin: “Ik heb de overstap gemaakt naar het Forensisch Psychiatrisch Centrum De Mesdag Kliniek. Een goede keuze, maar wel pittig. Ik ging van een open organisatie naar een gesloten, zwaarbeveiligde organisatie. Dat is heel anders. Maar ik zag wel meteen dat het vak Begeleidingskunde hier een belangrijke rol kon gaan spelen. De directeur was enthousiast en bood aan opdrachtgever voor het onderzoek te zijn. Ik zat daarmee meteen in het centrum van de behandelingen. Met interesse werd ik ontvangen. Behalve de afdeling Onderzoek keek wat sceptisch naar mij.” Lachend vervolgt hij: “Wat doe jij nou? Actieonderzoek? Participatief onderzoek? Hoe zorg je dat het objectief blijft?” Ik heb uiteindelijk goed met ze samengewerkt. Maar het blijft schuren.”

Koffiekan

Voor Robin persoonlijk, en als beeldend kunstenaar heeft de master Begeleidingskunde hem een andere kijk gegeven op communiceren. “Communiceren via beelden en de mogelijkheden die beelden kunnen geven naast drogere en abstractere organisatietaal fascineerde mij. En om daarmee vervolgens de organisatie in te gaan, dat is nog best een opgave. In de Mesdag Kliniek heb ik bijvoorbeeld met patiënten een koffiekan doorgezaagd. De instelling probeert een beeld naar buiten te brengen dat we alles onder controle hebben en dat is ook een belangrijke taak. Als metafoor kijk je naar de buitenkant van een koffiekan: stoer, van staal, eigenlijk alles onder controle. Binnen is het helemaal geen mooi beeld. Het is rauw en je kan je eraan openhalen. Patiënten vroegen of ik gek was geworden, maar daarmee was wel het gesprek geopend van binnen en buiten. In de forensische zorg, een gesloten setting, is ‘buiten’ en ‘binnen’ gescheiden. Het beeld hielp bijvoorbeeld bespreekbaar te maken hoe lastig het naar buiten gaan is als je zoveel jaar binnen zit. Het hielp ook het gesprek met collega’s aan te gaan.”

In samenwerking met Humanistisch Geestelijk Verzorger en collega Jeannette van der Meijde heeft Robin de afgelopen twee jaar zijn werkplek onderzocht. Met hulp van lector Michiel de Ronde ligt er een artikel dat gaat over reflectie in de forensische setting. “Als kunstenaar leer ik nog steeds hoe ik kan aanhaken in een bedrijfscultuur en hoe ik met draagvlak ‘plekken der moeite’ onder de aandacht kan brengen op een manier die constructief is en een gewenste verandering in werking zet. Ik ben trots op dit onderzoek en het artikel.

Begeleidingskunde maakt een activistische houding wakker die het menselijke benadrukt, of dat nou is voor jouzelf, je team of de volledige organisatie. De bevrijding van De zwoegende zeulerd en het ruimte maken voor De beweeglijke danser.”

Robin Stemerding (50) Master afgerond: februari 2017 Opleidingsachtergrond: Kunstacademie Minerva Groningen en hbo creatieve therapie HU Amersfoort Functie toen en nu: vaktherapeut beeldend, en vanuit eigen bedrijf beeldend kunstenaar en begeleidingskundige