Hoofdstuk 2
Hoe mensen van elkaar leerden in netwerken
De deelnemers aan Extended Twinning hebben veel van elkaar geleerd in een reeks leernetwerkbijeenkomsten. Daar bespraken ze casuïstiek, zodat ze praktijksituaties vanuit elkaars perspectief leerden bekijken. De deelnemers leerden elkaar kennen, konden elkaar alles vragen en verruimden hun netwerk. Overkoepelend doel was om beter te gaan samenwerken in de zorg voor kwetsbare ouderen.
Wist je dat...
De deelnemers aan Extended Twinning 3 keer als voltallige groep fysiek bij elkaar geweest zijn in leernetwerkbijeenkomsten en sinds corona nog 5 keer online?
Er naast de vaste deelnemers ook een bont gezelschap aanschoof bij deze bijeenkomsten: docenten, studenten, professionals in zorg en welzijn, ouderen, gemeenteambtenaren en mensen van GENERO?
Er 5 ouderen actief waren in het leernetwerk? Ze waren heel betrokken en actieve vrijwilligers. Zij waren daarom niet geheel representatief voor de oudere cliënten in de wijk, hoewel zij ook zelf tijdens het project Twinning soms kampten met gezondheidsproblemen.
We konden ze alles vragen
Liban Osman, vierdejaars student hbo-verpleegkunde, heeft goede herinneringen aan de leernetwerkbijeenkomsten waarop ouderen vertelden over hun ervaringen met thuiszorg en maatschappelijk werk. ‘We konden ze alles vragen. Ze gaven hun visie en dat vond ik verhelderend. Ouderen zijn niet alleen cliënt, maar hebben een heel leven achter zich en elke persoon is anders. Samen met studenten van social work en maatschappelijk werk oefenden we met technieken om met de ouderen in gesprek te gaan. Het was leuk om te zien dat iedereen een andere insteek koos.
Wat kwam aan de orde in de leernetwerkbijeenkomsten?
Op de leernetwerkbijeenkomsten kwam een keur aan thema’s aan bod. Daarbij kregen niet alleen deelnemers het podium, maar werden ook gastsprekers uitgenodigd. Zo kwam Sociaal werker van het jaar 2018 Sjef van der Klein uit Tilburg vol inspiratie vertellen over zijn manieren van netwerken en samenwerken. Daarin draaide het om het creëren van wederzijds vertrouwen.
‘Op een leernetwerkbijeenkomst over eenzaamheid kwamen ook vrijwilligers aan bod die projecten hadden opgezet om eenzaamheid te voorkomen. Dat thema komt nu helemaal niet aan bod tijdens de opleiding. Maar als je in de wijk gaat werken, kleven verpleging en social work enorm aan elkaar. Hoe kunnen we zorgen dat u lekker eet of een fijne dagbesteding heeft bijvoorbeeld.’
Sylvia Bakker Docent mbo-verpleegkunde, Albeda
Artikel 2.1
Ontdekken wie wat doet in de wijk
De leernetwerkbijeenkomsten waren inspirerend en blikverruimend. Dat vinden zowel Paulien van Antwerpen-Hoogenraad, docent hbo-verpleegkunde, als Susan Hupkens, docent-onderzoeker hbo-verpleegkunde. Ze roemen de uitwisseling rond casuistiek, de inbreng van ouderen zelf en de algemene bereidheid om te delen.
Breed leren kijken
‘Ook onze minorstudenten waren uitgenodigd en het was mooi om te zien dat studenten breder leren kijken dan alleen zorg. Iedereen merkte hoe belangrijk het is om samen te werken, bijvoorbeeld ook met de gemeente die als gastspreker kwam. Er is veel overlap tussen de activiteiten van de wijkverpleegkundige, de buurtwerker en de gemeentewerker: hoe kunnen we elkaar daarin vinden? De bijdrage van de ouderen zelf was heel waardevol; zij kennen de wijk en zijn ervaringsdeskundig. We leerden kijken naar de wijk door de ogen van de ouderen.’
Geïnteresseerd en behulpzaam
Ook Susan vond de leernetwerkbijeenkomsten leuk en inspirerend, zeker toen iedereen daar nog live bij kon zijn. Voor haar had de diverse samenstelling, ook met ouderen, een enorme meerwaarde. ‘De bereidheid van de professionals om elkaar dingen te laten zien was groot en de contacten waren verrijkend, voor mezelf en voor de studenten. Vooral de uitwisseling met de ouderen was erg belangrijk.’
Susan vond het verrassend hoeveel professionals er waren uit verschillende organisaties. ‘Het netwerk was veel groter dan ik gedacht had: buurtwerkers, mensen die de 65+-gesprekken coördineren, mensen uit het welzijnswerk en thuiszorgorganisaties. De concurrenten zaten bij elkaar om de tafel en vonden elkaar als vakgenoten. Ik merkte dat de mensen elkaar in dit brede netwerk goed kenden. Er lopen veel inhoudelijke lijntjes en mensen zijn echt in elkaar geïnteresseerd en behulpzaam. Het raakte me ook dat de professionals hier tijd voor maakten, terwijl ik weet dat ze het heel druk hebben en er in het algemeen beknot wordt op hun tijd om te overleggen.’
Paulien vertelt over haar ervaringen in het leernetwerk van wijkverpleegkundigen, sociaal werkenden, en docenten van hbo en mbo Zadkine. ‘We keken daar met ouderen zelf naar de wijk en hoe deze is ingericht. Er was casuïstiek geschreven en we brachten in kaart wat ervoor beschikbaar was in de wijk. Dat was leerzaam en we leerden elkaar kennen.’
‘Tijdens een fysieke leernetwerkbijeenkomst in Extended Twinning heb ik uitleg gegeven over de Wmo aan wijkverpleegkundigen. Dat is nog steeds nuttig en goed om duidelijk uit te leggen. Ik vond dat een leuke bijeenkomst en kreeg ook veel reacties. De tijd was toen te kort; er waren veel meer vragen dan dat ik kon beantwoorden. Een aanmoediging om elkaar nog eens op te zoeken.’
Lida Renema Wmo-adviseur, gemeente Rotterdam
Artikel 2.2
Rollenspel wordt echt leermoment
Als je samen een casus uit de praktijk naspeelt, zie je ineens glashelder hoe een professional uit een ander domein omgaat met een lastige situatie. Een heel effectieve manier van leren, die je niet meer vergeet!
Paulien van Antwerpen-Hoogenraad vertelt hoe ze in een van de eerste netwerkbijeenkomsten van Extended Twinning gevraagd werd naar voren te komen. ‘Een auteur speelde een oudere persoon met verward gedrag. Ik kon laten zien hoe een wijkverpleegkundige hiermee om zou gaan en wie ik zou inschakelen. Ook mensen van de gemeente lieten zien hoe ze met zo iemand in gesprek zouden gaan. Wat is belangrijk en wie doet wat? We leerden daar veel van: Oh doe jij dát? Cliënten vertellen vaak dat er verschillende professionals over de vloer komen die dezelfde vragen stellen, dus kunnen we daarin niet beter samenwerken?’
Op Gosia Bojar maakte dit rollenspel veel indruk. ‘De acteur speelde een moeilijke cliënt die getriggerd moest worden om meer zelf te doen en hulp toe te laten. Je zag hoe moeilijk dat is, en – als het lukt – hoe leuk het dan is dat je zo veel voor iemand kunt betekenen. Het komt bijna nooit voor dat je met zo veel professionals en zo goed voorbereid bij elkaar komt. Het was voor mij echt een leermoment om Paulien te zien praten met deze kwetsbare vrouw. Interdisciplinair uitwisselen werkt heel goed, want hoe meer mensen, hoe meer ideeën. Je kunt eruit plukken wat voor jou van toepassing is. En het netwerk van anderen benutten.’
Op een van de leernetwerkbijeenkomsten presenteerden studenten hun onderzoek naar laaggeletterdheid. Als verpleegkundigen doen we daar veel te weinig mee, terwijl het heel bepalend is voor de gezondheid en het welzijn van de cliënt. En juist de social worker signaleert laaggeletterdheid bij de ouderen in de wijk. Dus als we beter samenwerken kunnen we veel meer bereiken.’
Sylvia Bakker Docent mbo-verpleegkunde, Albeda College
Artikel 2.3
En toen kwam corona
Corona gooide in maart 2020 ook voor Extended Twinning roet in het eten. Fysieke ontmoetingen – de belangrijkste pijler onder het project – werden een probleem. Een forse tegenvaller en tegelijk een uitdaging van jewelste om elkaar toch tegen te blijven komen.
Extended Twinning ging in januari 2019 voortvarend van start, maar corona heeft een duidelijke knik in het project gegeven. Het eerste jaar zijn er veel fysieke ontmoetingen georganiseerd op diverse locaties. Groepen professionals, docenten en studenten wisselden kennis en ervaring uit. Ook zijn mensen met elkaar gaan meelopen. Docenten gingen de wijk in, naar buurthuizen en naar cliënten van de zorg. En andersom keken professionals uit de praktijk mee in de keuken van het onderwijs. Dat lag door corona in het tweede jaar grotendeels stil.
De grote uitdaging was nu om elkaar online toch op te zoeken, en kennis, vragen en ervaringen uit te wisselen. Binnen Extended Twinning bleek dat heel kansrijk! Online bijeenkomsten werden georganiseerd en daaraan werd actief deelgenomen. Er is een online platform IVG en ISO opgezet om tweedejaars studenten met professionals in contact te brengen bij het uitwerken van hun studieopdrachten. Zo zijn nieuwe manieren ontstaan om verbinding te leggen. Ook zijn vaardigheden ontwikkeld om online samen te werken. Deelnemers leerden werken met online tools als ZOOM en Teams, en volgden bij presentatrice Wendelien Wouters een nuttige workshop over de praktische en representatieve kanten van het beeldbellen.
Tips om digitaal te twinnen op een veilige
en creatieve manier
- Pak de telefoon.
- Haal een casus of verhaal op bij een collega of cliënt.
- Neem een filmpje op over jouw werk of aanpak in de eerstelijnszorg, en geef anderen een inkijkje in jouw werk.
- Schrijf een blog of maak een vlog over je ervaring tijdens of na het twinnen.
- Geef een online les en nodig een gastdocent of een oudere uit in jouw online les.
- Bespreek een thema in een online groepsbijeenkomst, en leer samen.
Er zijn veel mogelijkheden die niet veel tijd hoeven te kosten. Het gaat vooral om Rotterdams DOEN! Dan kom je samen tot mooie opbrengsten.
Artikel 2.4
Verhaal ouderen:
‘Dit is heel goed wat we doen’
Elly en Alex Smits laten zich niet uit het veld slaan door tegenslag of beperkingen. Ze zoeken samen wat er wel kan in het leven en deden als ervaringsdeskundigen ook mee aan Twinning.
Elly en Alex deden zelf de nodige ervaring op met zorg en revalidatie. Nadat Alex drie beroertes had gekregen, ging hij van het ene naar het andere ziekenhuis en naar revalidatie. Elly liet uiteindelijk thuis allerlei voorzieningen aanbrengen en haalde hem naar huis. Behalve logopedie heeft hij nu amper meer zorg nodig. Elly onderging een operatie aan haar hand, en kreeg daarna een paar maanden persoonlijke verzorging thuis. Maar dat is ze weer zelf gaan doen, met veel steun van haar man.
Ze weigeren bij de pakken neer te gaan zitten: ‘Hoe oud je ook bent, je moet je blijven ontwikkelen, want je hebt altijd een toekomst. Wij gaan er samen lekker op uit, bijvoorbeeld met de auto naar Twente. Dan gaan we naar de bossen en nemen we boeken of de e-reader mee. We lopen weer gearmd en hebben samen plezier.’
Studenten helpen leren
Alex vertelt dat hij zich sinds 1992 op allerlei manieren heeft ingezet voor ouderen. ‘Ik werk ook veel samen met Hogeschool Rotterdam. Ik vind het leuk en logisch om iets te doen voor de maatschappij. Studenten vroegen me het hemd van mijn lijf tijdens Albeda collegetour. Ondanks dat ik 85 jaar ben, vind ik het nog steeds belangrijk dat ik studenten help bij het leren. Toen ik aan Extended Twinning meedeed, ben ik ook naar een bijeenkomst op Rotterdam-Zuid geweest. Maar sinds mijn beroertes heb ik het niet meer gevolgd.’
En helpen praten over lastige onderwerpen
Ook voor Elly is de collegetour bij het Albeda gedenkwaardig: ‘Daar mochten studenten, van verschillende culturele achtergronden, van alles aan ons vragen. Of het nou over dementie ging, over het levenseinde, over ouderdom of ziek zijn. Turkse en Marokkaanse meisjes hebben het daar thuis nooit over, maar na deze lessen deden ze dat wel. Toen dacht ik: dit is heel goed wat we doen.’
Twinning beter over het voetlicht brengen
Alex noemt de doelstelling van Twinning heel mooi, maar volgens hem is deze in de praktijk nog niet helemaal waargemaakt. ‘Niet iedereen weet wat Twinning precies is; de initiatiefnemers weten dat nog niet goed over te brengen op een grote groep. Er moet veel meer stilgestaan worden bij het concept van Twinning, het waarom en het hoe.’
‘In gesprek met ouderen merk je hoe betrokken zij zijn bij hun wijk en hoe actief je kan zijn op hoge leeftijd en ondanks ziekte. Voor de beeldvorming van ouderen bij studenten is het heel goed om te merken dat het zeker geen hopeloos gebeuren is in de ouderenzorg en dat ouderen zelf heel actief zijn en veel voor elkaar betekenen.’
Gosia Bojar Sociaal-cultureel werker, Buurtwerk
‘Ik heb op een netwerkbijeenkomst een verhaal gehouden over mijn ervaringen met 75+-bezoeken. Het was erg leuk om van gedachten te wisselen over mijn en hun ervaringen met ouderen en hoe studenten daarmee omgaan. Door met elkaar in gesprek te gaan, kun je samen dingen oplossen.’
Dirk-Jan van Lottum Oudere
Wist je dat...
Het leernetwerk niet verder gaat in dezelfde opzet, maar wel voortgezet wordt via 2 kanalen:
- alumnibijeenkomsten bij Hogeschool Rotterdam voor afgestudeerde social workers en verpleegkundigen;
- online (studenten)platform: hierop kunnen mbo en hbo-studenten aan de slag met hun onderwijsopdrachten en in gesprek komen met ouderen en professionals in zorg en welzijn. De deelnemers aan het leernetwerk blijven hieraan verbonden; de studenten wisselen per schooljaar.
Casuïstiek biedt inzicht
Tijdens Extended Twinning is er veel casuïstiek besproken, om te verkennen hoe professionals elkaar kunnen betrekken en versterken in de zorg voor de cliënt.
Een van de casussen gaat over de heer Van Dam. Hij is 76 jaar en woont alleen en teruggetrokken in een appartement in een buitenwijk van Rotterdam. Meneer heeft COPD en hartfalen. Door een enkelfractuur is bij hem een wond ontstaan, die niet geneest. Daarvoor komen wondverpleegkundigen al 5 jaar aan huis. De heer eet weinig en ongezond, hij drinkt stevig alcohol en rookt shag. Deze leefstijl draagt niet bij aan genezing. Als hij met benauwdheidsklachten tijdelijk wordt opgenomen in een verpleeghuis, verbeteren zijn eet- en beweeggedrag én gezondheid zienderogen en krijgt hij meer sociaal contact. Weer thuis valt hij terug in zijn oude leefstijl en krijgt hij weer meer gezondheidsklachten. Zodra er dus meer oog is voor het welzijn van meneer Van Dam, heeft dat een positieve invloed op zijn gezondheid.
Bij casusbesprekingen in het leernetwerk verschilde het perspectief van de ouderen vaak verrassend van dat van de zorgverleners. Ouderen zeiden bijvoorbeeld dat zo’n lange tijd wondzorg geen goede keuze is. De cliënt moet zelf verantwoordelijkheid leren nemen en zelfredzaam worden. Ouderen blijken een waardevolle gesprekspartner voor professionals en in het onderwijs. Zij kunnen meer betrokken worden bij het toekomstbestendig maken van de zorg.
‘Mensen mogen wel hulp inroepen, maar je moet tijdig je eigen sores organiseren. Het concept van Positieve Gezondheid helpt daarbij.’
Elly Bal Ervaringsdeskundige oudere
Het kleine eren
Annemarie Klaassen, lid van de projectgroep Extended Twinning, deed een heel eigen inzicht op bij de leerbijeenkomsten: ‘Soms zat ik in zo’n volle zaal en voelde ik me heel verantwoordelijk. Ik vond het spannend, want wat vinden mensen hiervan? Maar inmiddels weet ik: je moet het kleine eren. Vaak zijn we op zoek naar grote momenten en grote successen, maar vaak zijn juist kleine dingen verschrikkelijk waardevol. Een wijkverpleegkundige die een les verzorgt op de hogeschool of een dagdeel optrekt met Buurtwerk en meemaakt wat Buurtwerk allemaal doet. Zoals asielzoekers die koken voor ouderen. Fantastisch. Meekijken bij elkaars activiteiten is zo waardevol, want daar hebben we over en weer vaak geen idee van. Veel groter moet je niet denken.’